پروبیوتیک

پاورپوینت معرفی پروبیوتیک (تاریخچه و فواید و نوع مصرف و منابع و انواع و منشا و ..) که خودم درستش کردم و حجم فایل هم 600kb هست..

http://s3.picofile.com/file/7528761826/Presentation1.pptx.html

مقاله ی تفصیلی و کامل اشنایی با پروبیوتیک ها هم به صورت لینک word هم در ادامه مطلب 

(لینک و ادامه مطلب حاوی مطالب یکسانی اند)

http://s3.picofile.com/file/7528762254/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%A8%DB%8C%D9%88%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D9%87%D8%A7.docx.html

پروبیوتیک ها     

●مقدمه

باکتری‌ها سالیان دراز به‌عنوان دشمنان انسان شناخته می‌شدند و از همین رو در ابتدا تصور می‌شد که باید با تمام آنان به مبارزه پرداخت. اما امروزه می‌‌دانیم در ساخت داروها، هورمون‌ها، واکسن‌ها، آنزیم‌ها و... از میکروارگانیسم‌ها به‌عنوان یک جزء اصلی در فرآیند تولید، استفاده می‌شود. در این میان باکتری‌های پروبیوتیک با توانائی تغییر فلورمیکروبی روده نقش مهمی به‌عنوان باکتری‌های مفید در بدن ایفاء می‌کنند.انسان از هزاران سال قبل پس از اینکه با نگهداری حیوانات اهلی، از شیر دام استفاده کرد، این مطلب را دریافت که می‌تواند با تغییراتی بر شیر آن را به غذاهای متنوعی تبدیل کند که اکنون شیرهای تخمیری نامیده می‌شوند. در حقیقت استفاده از میکروارگانیسم‌های مفید برای تولید مواد غذائی از قرن‌ها پیش آغاز شد، بدون اینکه از نقش و حضور این میکروارگانیسم‌ها اطلاعی در دست باشد. علت اختراع شیرهای تخمیری توسط اجداد ما به قابلیت نگهداری بیشتر این مواد غذائی در مقایسه با شیر، طعم اسیدی ملایم و دلپذیر و وجود اثرات مفید آن بر سلامتی فرد، مربوط می‌شود. از انواع شیرهای تخمیری می‌توان به ماست، پنیر، کفیر، کومیس و... اشاره کرد، در این بین ماست‌های پروبیوتیک، جایگاه ویژه‌ای در تغذیه و سلامت انسان پیدا کرده است

تاریخچه پروبیوتیک ها

پروبیوتیک ها که معنای «به خاطر زندگی» را دارند، قرن هاست که به عنوان اجزایی طبیعی برای غذاهای بهبود دهنده ی سلامت مورد مصرف می باشند. رل مثبت عده یی از باکتری ها در مبحث سلامت برای اولین بار توسط یک دانشمند روسی معروف به پدر ایمن شناسی نوین و برنده ی جایزه ی نوبل، به نام ELI METCHNIKOFF، در اوایل قرن بیستم مطرح گردیده او معتقد بود که:

این امکان وجود دارد که فلور میکروبی روده را باتجویز میکروب های شناخته شده ی مفید، درمقابل میکروب های مضر، تقویت ومورد حمایت قرارداد

در آن زمان، مچنیکوف به عنوان پروفسور انستیتوی پاستور در پاریس، این نظریه را نیز اعلام کرد که پدید ه ی پیری (AGEING PROCESS)، نتیجه ی فعالیت تخمیر (PUTREFACTIVE) میکروب های تجزیه کننده ی پروتئین (PROTEOLYTIC) است که موجب تولید مواد سمی درروده ی بزرگ می شوند. باکتری های پروتئولیتیک نظیر (CLOSTRIDIA) که بخشی از فلورای طبیعی روده را تشکیل می دهند، از هضم پروتئین ها، سمومی تولید می نمایند شامل فنول ها، ایندول ها و آمونیاک که برحسب نظریه ی مچنیکوف این ترکیبات مسوول پیدایش آن چیزی هستند که او آنها را(INTESTINAL AUTO INTOXICATION) نامیده و معتقد بوده است که می توانند توجیه کننده ی پیدایش تغییرات فیزیکی در سالخوردگان باشند.

در آن زمان دانسته شده بود که شیر تخمیر شده (FERMENTED MILK) توسط لاکتیک اسید باکتری ها، با ایجاد محیط اسیدی حاصله از تخمیر لاکتوز، مانع رشد باکتری های پروتئولیتیک می شود. مچنیکوف به این موضوع توجه کرده بود که جممعیت روستایی مناطق خاصی از اروپا، مثل بلغارستان و استپ های روسیه که از شیر تخمیر یافته با اسید لاکتیک باکتریا، استفاده می نمایند، دارای طول عمر بیشتری هستند. براساس این واقعیت ها، او پیشنهاد نمود که با مصرف شیر تخمیر یافته می توان روده را با باکتری های لاکتیک اسید بی ضرر بذر افشانی کرد و با کاهش PH روده ، از رشد باکتری های پروتئولیتیک جلوگیری نمود. مچنیکوف، شیرترش شده با باکتری ها را که آن را (BULGARIA BACILLUS) نامیده بود، در رژیم غذایی خود وارد نموده و معتقد بود که این کار در وضعیت سلامت او مؤثر بوده است. بعدها دوستان مچنیکوف روش غذایی او را دنبال نمودند و پزشکان نیز برای بیماران خود شیر ترش را تجویز می نمودند.

HENRY TISSIER از انستیتوی پاستور پاریس نیز اولین کسی بود که توانست BIFIDOBACTERIUM را مجزا سازد. او باکتریوم را از یک شیرخوار تغذیه شونده با شیر مادر مجزا نمود و آن را BACILLUS BIFIDUS COMMUNIS نامید.

این باکتریوم بعدها نام جدید بیفیدوباکتریوم بیفیدوم را به خود گرفت. تیسیه نشان داد که بیفیدوباکتری ها در روده ی بچه های تغذیه شده با شیر مادر، بر سایر فلورای روده تفوق بیشتری دارند و توصیه نمود که در بچه های مبتلا به اسهال از بیفیدوباکتریاها استفاده شود. مکانیزم تأثیر بیفیدوباکتریا عبارتست از جانشین شدن آنها با باکتریاهای پروتئولیتیکی که موجب بیماری شده اند.

پروفسور آلمانی ALLFRED NISSLE در ۱۹۱۷ گونه یی از ESCHERICHIA COLI را از مدفوع یک سرباز جنگ جهانی اول که در دوران شیوع شدید شیگلوز به آنتروکولیت مبتلا نشده بود جدا ساخت. در آن ایام هنوز آنتی بیوتیک شناخته نشده بود و نیسل گونه E COLI مزبور را با موفقیت قابل توجهی در بیماری های حاد عفونی روده SHIGELLOSIS وSALMONELLOSIS به کار برد ESCHERICHIA COLI NISSLE ۱۹۱۷ هنوز مورد استفاده بود و یکی از مثال هایی است از نمونه ی بدون LAB پروبیوتیک ها.

در سال ۱۹۲۰ RETTGER اثبات نمود که باسیل بلغاری مچنیکوف که بعدها LACTOBACILLUS BULGARICUS نامیده شد، نمی تواند در روده ی انسان زنده بماند و لذا کار روی این فنومن کنار گذارده شد. نظریه ی مچنیکوف (در این مرحله) به جدال کشیده شد وتئوری او درزمینه ی طول عمر نیز مورد تردید قرارگرفت.

بعد از در گذشت مچنیکوف در ۱۹۱۶، مرکز فعالیت در زمینه ی پروبیوتیک ها، از فرانسه به آمریکا منتقل گردید و در ۱۹۳۵ گونه های خاصی ازLACTOBACILLUS ACIDOPHILUS شناسایی شد که بعد از کاشت در لوله ی گوارش بسیار فعال بودند.

آزمایشهای متعددی روی این ارگانیسم انجام گرفت و نتایج امیدوار کننده یی، به خصوص در درمان یبوست مزمن به دست آمد.

اصطلاح (پروبیوتیک ها) زمانی که آنها را به عنوان فاکتورهای پیش برنده رشد شناختند، برای اولین بار در سال ۱۹۶۵ توسط LILLY و STILLWELL به کار برده شد. برخلاف آنتی بیوتیک ها، پروبیوتیک ها به عنوان فاکتورهای مشتق شده ی میکروبی، باعث تحریک رشد سایر میکروارگانیسم ها می شوند، در سال ۱۹۸۹، ROY FULLER تعریفی از پروبیوتیک ها را پیشنهاد کرد که به طور گسترده یی مورد قبول قرارگرفت: «پروبیوتیک یک مکمل غذایی میکروبی مفید است که به میزبان خودکمک می کند تا توازن میکروبی روده اش حفظ گردد». تعریف فولر تأکید دارد بر زیست پذیری پروبیوتیک ها و اثر مفید آنها روی میزبان خود.

در دهه ی ۱۹۶۰، صنعت شروع به تولید و ترویج محصولات شیر فرمانته(تخمیری) حاوی LACTOBACILLUS ACIDOPHILUS نمودند. در دهه های بعد، سایرگونه های LACTOBACILLUS شاملLACTOBACILLUS RHAMNOSUS،LACTOBACILLUS CASEI و LACTOBACILLUS JONSONII به علت این که از گونه های روده یی مفید به شمار می روند، مورد معرفی قرار گرفتند.

اما خیلی پیش از قرن بیستم، استفاده غذایی از میکرو ارگانیسم های زنده، دارای سابقه یی طولانی بوده است.

قبل از این که انسان به شناخت میکروارگانیسم ها موفق شده باشد، شیر ترشیده و تولیدات لبنی کشت داده شده مثل KEFIR (نوشابه یی است که از شیر گاو، گوسفند یا بز در جریان عمل تخمیر به وسیله ی گونه هایی از قارچ ها و یا باکتری ها به دست می آید) وKOUMISS (عبارت است از محلول لبنی دیگر شبیه KEFIR که از کشت شیر حاصل می شود) غالباً با اهداف درمانی مورد استفاده قرار می گرفته اند.

استفاده از میکروارگانیسم ها در تخمیر غذایی یکی از قدیمی ترین روش ها برای تولید و نگهداری مواد غذایی محسوب می شود. بسیاری از نقاط دنیا به انواع مختلفی از غذاهای تخمیر شده نیازمند می باشند که یکی از اجزای اصلی رژیم های غذایی به شمارمی روند.

بعضی از تحقیقات اخیر حاکی از آن است که میکروارگانیسم های زنده ی خاصی ممکن است روی تنظیم کارسیستم ایمنی نقش داشته و خاصیت ضد سرطانی داشته باشند. در حال حاضر تحقیقات وسیعی با تمرکز روی تکامل پروبیوتیک های شناخته شده ی خاص در حال انجام است که انواعی از آنها امروزه، به صورت مکمل ها و غذاهای کاربردی (FUNCTIONAL FOODS) مثل انواع ماست، به بازار مصرف وارد شده اند.

مجرای دستگاه گوارش دارای اکوسیستمی است که تعادل بین میزبان و میکروفلورای روده را تأمین می کند. میکروفلوراها مرکب اند از میکروارگانیسم های بی هوازی اختیاری (FACULTATIVE ANAEROBICS) و اجباری (OBLIGATES ANAEROBES).

حدود ۹۵% باکتری های روده یی انسان تشکیل شده است از بی هوازی های اجباری، شامل بیفیدوباکتریوم، کلوستریدیوم، اوباکتریوم، فوزوباکتریوم، پپتوکوکوس، پپتواسترپتوکوکوس و باکتروئیدها.

تقریباً ۱ تا ۱۰% جمعیت روده یی میکروفلوراها را، غیر هوازی های اختیاری تشکیل می دهند که عبارتند از لاکتوباسیلوس، اشریشیاکولای، کلبسیلا، استرپتوکوکوس، استافیلوکوکوس و باسیلوس. ارگانیسم های هوازی به جز پزودومونا، آن هم به مقدار ناچیز، در مجرای گوارشی افراد سالم دیده نمی شوند. محل تجمع بیشتر باکتری ها، در ناحیه ی کولون می باشد که درجه ی تمرکز آنها بین ۱۱ ۱۰ تا ۱۲ ۱۰ واحد کولونی (CUP) در هر میلی لیتر است.

وجود میکروفلورای روده، برای تکامل و بلوغ سیستم ایمنی، تکامل مورفولوژی طبیعی روده و حفظ توان دراز مدت پاسخ التهابی ایمونولوژیک، دارای اهمیت بسیار است. میکروفلورا، موجب تقویت عمل محافظتی مخاط روده شده و مانع چسبندگی ارگانیسم های بیماریزا به دیواره ی روده و نفوذ آلرژن ها از سد روده یی می گردند.

بعضی از میکروفلوراها ممکن است در تأمین نیازبدن به بعضی از ویتامین های خاص شامل بیوتین، اسید پانتوتنیک و ویتامین B۱۲ دخالت داشته باشند. تغییر در فلورمیکروبی روده در بعضی از شرایط مثل مصرف آنتی بیوتیک، بیماری و سن بالا ممکن است اثر منفی روی تأثیر مفید این میکروارگانیسم ها داشته باشد.

پروبیوتیک هایی که به عنوان مکمل های غذایی و یا غذاهای کاربردی به بازار آمده اند به طور اصلی حاوی گونه هایی از بیفیدوباکتریوم و لاکتوباسیلوس می باشند. پروبیوتیک ها راگاهی اوقات غذاهای روده ی بزرگ (COLONIC FOODS) نیز می نامند. غالب پروبیوتیک های موجود در بازار، از نوع باکتریال هستند. ساکارومایسیس بولاردی نمونه یی از یک پروبیوتیک قارچی می باشد.

- پروبیوتیک ها چه هستند ؟

در سیستم گوارش انسان بیلیونها باکتری مفید      زندگی می کنند که نقش مهمی را در کارایی         سیستم ایمنی و هضم و جذب غذا بر عهده دارند . این باکتری های سودمند پروبیوتیک نامیده می شوند .

3- پروبیوتیکها چه کار می کنند ؟

پروبیوتیکها یک خط دفاعی بر علیه باکتری های بیماری زا بوجود می‌آورند و به ما اجازه می دهند تا از مواد مغذی که از خوراک روزانه مان میگیریم استفاده بیشتری ببریم

پروبیوتیک ها، نوعی مکمل های غذایی هستند که از باکتری ها و یا قارچ هایی بالقوه مفید تشکیل شده اند. براساس تعریف مورد قبول FAO/WHO، پروبیوتیک ها عبارتند از: «میکروارگانیسم های زنده یی که اگر با مقادیر کافی تهیه شوند، ممکن است در زمینه ی حفظ سلامت میزبان خود واجد اثرات مفیدی باشند». لاکتیک اسید باکتری LACTIC ACID BACTERIA (LAB) شایع ترین نوع میکروب های مورد استفاده می باشند. سال های زیادی است که لاکتیک اسید باکتری ها به علت توانایی شان در تبدیل قندها به لاکتوز و سایر کربوهیدرات ها به اسید لاکتیک، در صنایع غذایی مصرف می شوند.

این ها نه تنها عامل ایجاد مزه ی ترش در غذاهای لبنی تخمیز شده مثل ماست می باشند، بلکه با کاهش PH محیط اطراف خود، شرایط نامناسبی را برای رشد ارگانیسم های مضر ایجاد می کنند که در پیشگیری از عفونت های دستگاه گوارش رل عمده یی دارد. گونه های BIFIDOBACTERIUM و LACTOBACILLUS به صورت وسیعی، بیشترین مصرف را به عنوان پروبیوتیک دارا می باشند.

کشت های باکتریال پروبیوتیک برای کمک به فلور طبیعی روده در بازسازی خود انجام می گیرد. مصرف این محصولات گاه توسط پزشکان و بیشتر به وسیله ی متخصصان تغذیه بعد از یک دوره ی آنتی بیوتیک درمانی و یا به عنوان بخشی از درمان کاندیدیاز روده توصیه می شود. ادعا شده است که پروبیوتیک ها موجب تقویت سیستم ایمنی شده و با آلرژی و سایر بیماری های ایمنی مقابله می نمایند.

تجویز پروبیوتیک ها بر این اساس صورت می گیرد که بدن حاوی مقادیر اندکی میکروب هایی است که از نظر اکولوژی میکروبی، آنها را با عنوان فلورای طبیعی روده می شناسند.

تصور می شود که تعادل این باکتری ها به وسیله ی عوامل متعدد نظیر مصرف آنتی بیوتیک ها یا سایر داروها، مصرف الکل زیاد، استرس، بیماری یا تماس با مواد توکسیک در هم می ریزد. در چنین مواردی، از تعداد این باکتری ها که برای حفظ سلامت بدن مفید هستند کاسته می شود و در نتیجه برای رقبای میکروبی مضر بوده و امکان آسیب رسانی به سلامت میزبان فراهم می گردد.

خصوصیات پروبیوتیکها:

بطور کلی یک پروبیوتیک باید خصوصیا ت زیر را داشته باشد تا بتواند به عنوان مکمل در خوراک دام و طیور مورد استفاده قرار بگیرد.

1- از میزبان منشاء گرفته باشد.

2- بیماری زا نباشد.

3- گرم مثبت باشد.

4- در مراحل فرآیند کردن و ذخیره مواد غذایی پایدار باشد. هنگام تولید جیره های مخلوط و به خصوص هنگام پلت کردن و در حضور مواد معدنی، پروبیوتیک ها با تنشهای مختلف شیمیایی، مکانیکی و گرمایی مواجه می شوند، بنابراین قابلیت زنده ماندن پروبیوتیک ها در این شرایط ضروری است.

5- در دستگاه گوارش، برابر اسید معده و نمک های صفراوی پایدارباشد.

6- به بافت پوششی روده یا مخاط بچسبد.

7- ترکیبات مهار کننده تولید کند.

8- فعالیت های میکروبی را تغییر دهد.

پروبیوتیک‌ها چه فوایدی دارند؟

انسان در پوست، دهان و دستگاه گوراش خود میزبان تعداد زیادی میکروارگانیسم است. محیط گوارشی انسان حاوی یک جمعیت مقیم از این ارگانیسم‌هاست که میکروفلور طبیعی خوانده می‌شود و این جمعیت شامل مجموعه‌ای از باکتری‌های بالقوه سودمند و همین‌طور بالقوه مضر است و در کل با نگهداری از سلامت روده‌ها به عملکرد سدی روده و جذب مواد مغذی و ریز مغذی‌ها کمک کرده و در برابر سموم و اجرام بیماری‌زا نقش حفاظتی ایفا می‌کند. میکروفلور روده ویتامین‌ها را قابل استفاده و فیبرهای کربوهیدراتی غیر قابل هضم را تخمیر کرده و از رشد باکتری‌های بیماری‌زا ممانعت می‌کنند. مصرف پروبیوتیک‌ها در تعادل و تنظیم این بار میکروبی و غلبه نوع مفید در این جمعیت نقش به سزایی دارند، ضمن اینکه این ‌ترکیبات واکنش‌های ایمنی روده و در کل بدن را تقویت و اصلاح می‌کنند و عملکرد ممانعتی و سد گونه روده را بهبود می‌بخشند. پروبیوتیک‌ها به واسطه تولید مواد پیشگیری کننده از جمله باکتریوسین، اسید لاکتیک و ...، همچنین با ممانعت از اتصال و رشد و کلونیزه شدن موضعی اجرام بیماری‌زا در مخاط روده و نیز با مجادله و غلبه بر تصاحب غذا از رخداد بسیاری از عفونت‌ها پیشگیری می‌کنند.

پیشگیری از کمبود آهن: بنابر اطلاعات سازمان جهانی بهداشت حدود 10 درصد زنان در کشورهای توسعه یافته با این کمبود دست به گریبانند، این در حالی است که 24 درصد زنان آبستن اروپایی و50 درصد زنان آبستن آمریکایی دچار کم‌خونی هستند و بخش عمده این کم‌خونی از نوع فقر آهن است. حل این مشکل به واسطه رژیم غنی از آهن به سختی اتفاق خواهد افتاد زیرا پدیده جذب آهن در بدن قدری پیچیده و حساس است. اخیرا در مورد توانایی پروبیوتیک‌ها در حل این مشکلات پیشرفت‌هایی صورت گرفته است. فیتات اصلی‌ترین عامل بازدارنده جذب مناسب آهن در دستگاه گوارش انسان است که با اتصال به آهن آن را از دسترس خارج می‌سازد. پروبیوتیک‌ها با تداخل در این مرحله، روند انحرافی جاری را به سمت جذب آهن پیش می‌برند.

کاربرد در سلامت نوزادان و کودکان: اطلاعات نشان می‌دهند ‌ترکیبات پروبیوتیکی می‌توانند در درمان اسهال‌های حاد نوزادان موثر باشند حتی تاثیر این مواد بر اسهال‌های روتاویروسی کودکان نیز به ثبت رسیده است. افزایش ایمنی نوزادان به دنبال استفاده از سویه‌های پروبیوتیکی محرز است، به طوری که برخی دانشمندان سلامت بیشتر نوزادان با تغذیه شیر را مربوط به ورود برخی سویه‌های پروبیوتیک می‌دانند. نتایج تحقیقات مختلف بر تاثیر مکمل‌های غذایی پره و پروبیوتیکی در پیشگیری از اگزما و سایر بیماری‌های آلرژیک از جمله حساسیت‌های غذایی تاکید دارند. تاثیر پروبیوتیک‌ها بر کاهش احتمال بروز نوعی بیماری گوارشی به نام انتروکولیت نکروزان در نوزادان با وزن پایین هنگام تولد نیز قطعی به نظر می‌رسد.

1-کاهش مقاومت لاکتوز. چراکه (LAB) باعث تبدیل لاکتوز به اسید لاکتیک میگردد.  

عدم تحمل لاکتوز

عدم تحمل لاکتوز وقتی روی می‌دهد که بنابر اختلالاتی، روده کوچک قادر به تولید کافی آنزیم لاکتاز برای شکستن لاکتوز شیر و محصولات لبنی به واحد‌های ساده‌تر نباشد. وقتی لاکتوز هضم نشود، می‌تواند به نفخ و درد‌های شکمی و اسهال بینجامد. جالب است که توانایی هضم و جذب لاکتوز با افزایش سن به طور طبیعی کاهش می‌یابد و 75 درصد افراد بزرگسال درجاتی از تحمل نداشتن لاکتوز را نشان می‌دهند. مطالعات تأکید دارند که مصرف ماست و محصولات پروبیوتیک می‌توانند روند هضم لاکتوز را بهبود بخشیده و علایم تحمل نداشتن را کاهش دهند. آنزیم لاکتاز باکتری‌های فرآورده‌های تخمیری شیر به واسطه تأثیر املاح صفراوی در روده کوچک بر این باکتری‌ها، آزاد شده و موجب تسهیل هضم قند شیر می‌شود.

2-جلوگیری از سرطان کولون، روده کوچک، کبد و پستان.

سرطان‌ها

برخی شواهد اولیه از آزمایش‌ها و مطالعات تجربی، نشان دهنده پتانسیل پروبیوتیک‌ها در کاهش خطر بروز سرطان کولورکتال (روده بزرگ) است. در این مطالعات نشان داده شد که مصرف منظم پروبیوتیک‌ها در غذایی هم چون ماست به واسطه کاهش ضایعات پیش سرطانی و همچنین مواد و آنزیم‌های محرک توموری می‌تواند عملکرد‌های ضدسرطانی داشته باشد. مطالعات همه گیرشناسی در انسان، مصرف ماست و سایر فرآورده‌های تخمیری شیر را با کاهش خطر سرطان مرتبط دانسته‌اند. لازم به یادآوری است به علت مشکل و طاقت فرسا بودن مطالعات سرطان شناختی، پزشکان و متخصصان در قطعیت تأثیرمندی پروبیوتیک‌ها بر انواع سرطان از جمله بدخیمی‌های کولورکتال به اجماع نرسیده‌اند

 3-کاهش کلسترول خون و میزان جذب آن از روده با تجزیه صفرا در روده

4-کاهش فشار خون.

5-بهبود و تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از عفونت ها.

6-درمان و پیشگیری از اسهال حاد. بیماری‌های اسهالی

یکی از موکدترین اثرات پروبیوتیک‌ها پیشگیری و تخفیف علایم بیماری‌های اسهالی است. در سال‌های اخیر پزشکان در اروپا بعد از دوره‌های آنتی‌بیوتیک درمانی، بیماران را به مصرف انواع پروبیوتیک‌ها ترغیب می‌کنند. آنتی‌بیوتیک‌ها در کنار باکتری‌های بیماری‌زا، میکروارگانیسم‌های مفید بدن و به ویژه روده را نیز از بین می‌برند. در نتیجه موقعیتی فراهم می‌شود تا انواع بیماری‌زا فرصت طلبانه در مخاط روده ساکن و تکثیر شوند. کلستریدیوم دیفیسل از جمله عوامل اصلی اسهال وابسته به آنتی‌بیوتیک درمانی است که با استفاده از وضعیت بی‌تعادل میکروبی روده، ازدیاد پیدا کرده و علایم خود را بروز می‌دهد. مصرف منظم پروبیوتیک در برخی از این‌گونه موارد می‌تواند پیشگیرانه و مفید باشد. همچنین پروبیوتیک‌های خانواده لاکتو باسیل ظاهراً در مهار انواعی از اسهال کودکان و نوزادان از جمله اسهال‌های حاد یا مقاوم به درمان موفق بوده است. پروبیوتیک‌ها درکنترل اسهال‌های روتاویروسی کودکان و اسهال مسافران نیز مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند.

7-کاهش التهابات روده ای.

8-کاهش آلرژی غذایی و یا اگزما در کودکان. آسم وآلرژی

در سال‌های اخیر شیوع آسم و سایر آلرژی‌ها بین کودکان در ایالات متحده و اروپا افزایش یافته است. با توجه به افزایش میزان نگه‌داری حیوانات خانگی، مصرف انواع غذاهای صنعتی و فرآوری شده و آلودگی هوا این نتیجه عجیبی نیست. تحت کنترل قرار دادن کودکان و نوزادان در معرض انواع مواد آلرژن و میکروب‌ها یکی از روش‌های موثر جلوگیری از این بیماری‌ها است و پروبیوتیک‌ها قادرند با مقابله با این ارگانیسم‌ها به سد دفاعی ایمنی بدن در مقابل انواع آلرژی‌ها و آسم یاری برسانند.

 بیماری‌های کودکان

نشان داده شده است که مصرف خوراکی پروبیوتیک‌ها بروز شدت التهاب نکروزی روده (NEC) در نوزادان کم‌وزن را کاهش می‌دهد. این بیماری واکنش‌های شدید التهابی است که با عدم توانایی در شکستن مواد واسطه التهابی مثل سیتوکین‌ها همراه است. دیگر مطالعات حاکی از تأثیر مصرف منظم باکتری‌های مفید در انواع آلرژی‌های کودکان است. همچنین تجویز مخمر ساکارومایسس عوارض ناشی از آنتی‌بیوتیک درمانی در کودکان را تخفیف می‌دهد. البته تجویز پروبیوتیک‌ها در کودکان از حساسیت بیشتری برخوردار بوده و نیاز به مشاوره با متخصصان امر دارد.

9-بهبود جذب مواد معدنی و ویتامینها. جذب حداکثری املاح : پره بیوتیک‌ها جذب املاح را افزایش می‌دهد که کلسیم و منیزیم عمده عناصر مهمی هستند که از این خاصیت اثر می‌پذیرند. همچنین فرآورده‌های پروبیوتیکی نظیر ماست‌های پروبیوتیک و نوشیدنی‌های پروبیوتیک نظیر کفیر به واسطه ایجاد فراهمی زیستی کافی برای کلسیم، جذب آن را تسهیل می‌کنند.

10-بهبود علایم نشانگان روده تحریک پذیر و کولیت(ورم مخاط روده بزرگ) بیماری‌های التهابی روده (IBD) و سندرم روده تحریک‌پذیر(IBS)

کولیت اولسروز و بیماری کرون دو بیماری التهابی شایع است. چند کارآزمایی بالینی تأثیر نسبی پروبیوتیک‌های اختصاصی بر تخفیف عوارض IBD را نشان داده است. طی یک مطالعه بالینی در ژاپن اثرات مطلوب مصرف یک ساله فرآورده‌های تخمیری شیر بر کولیت اولسروز ارزیابی و تأیید شد.

سندرم روده تحریک پذیر یا IBS یک بیماری مزمن روده‌ای است که با شکم درد، نفخ، یبوست و اسهال همراه می‌شود. زنان بیشتر ازمردان به این عارضه دچار می‌شوند. اصلی‌ترین عامل این بیماری احتمالاً بر هم خوردن تعادل میکروبی روده است. کارهای بالینی کافی برای سنجش سودمندی پروبیوتیک‌ها در این بیماری صورت نگرفته است اما جدیداً شواهدی بر اثرات مثبت این میکروارگانیسم‌های مفید ارایه شده است.

11-جلوگیری از رشد و تکثیر باکتری های مضر.

12-درمان و پیشگیری ازعفونتهای مخمری مهبل، اسهال مرتبط با مصرف آنتی بیوتیک ها، آفت دهان، پوسیدگی دندانها، ورم مهبل(واژینیت)، پای ورزشکاران، عفونتهای قارچی، برفک(کاندیدیاز دهانی).

13-بهبود عمل گوارش و جذب مواد غذایی. تاثیر بر انواع مشکلات گوارشی: مطالعات نشان می‌دهند که چند سویه پروبیوتیکی قادرند بروز و طول مدت اسهال‌های مربوط به مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و عوارض جانبی آنتی‌بیوتیک درمانی زخم‌ها و مشکلات معدی (مثل باکتری هلیکوباکتر پیلوری) را تخفیف داده و ابتلا به اسهال‌های مسافرت را کاهش دهند. هم چنین برخی سویه‌های دیگر شدت و حدت عفونت‌های گوارشی را کاسته و احتمالا در کاهش خطر بروز سرطان‌های کولورکتال موثرند. پروبیوتیک‌ها در مهار و کاهش علایم گاستروآنتریت‌های حاد، مسمومیت‌ها، سندرم روده تحریک‌پذیر و آلرژی‌های غذایی نیز حایز اهمیت هستند. پروبیوتیک‌ها با ممانعت از جایگزینی باکتری‌های مهاجم در دیواره روده، تولید مواد آنتی‌میکروب و تغییر اسیدیته محیط روده به واسطه تولید اسیدچرب‌های فرار کوتاه زنجیر احتمال وقوع عفونت‌ها را به حداقل می‌رسانند. برخی پره بیوتیک‌ها نیز با تنظیم حرکات روده و سایر مکانیسم‌ها موجب رفع یبوست یا تخفیف آن می‌شوند.

14-کمک به ساخت ویتامینهای گروه B و K.

-15بیماری‌های قلبی عروقی

درصد بالایی از مردم جهان دچار افزایش سطح کلسترول خون یا‌هایپرکلسترولمی هستند و این به تنهایی می‌تواند یکی از عوامل مستعد کننده افراد برای ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و به خصوص تصلب شرایین باشد. پیشنهاد شده است که مصرف مواد غذایی پروبیوتیکی و به خصوص لبنیات پروبیوتیکی ممکن است در کاهش سطح کلسترول خون موثر باشد و این می‌تواند ناشی از مهار نسبی جذب کلسترول در روده متعاقب مصرف این فرآورده‌ها باشد

اشکال پروبیوتیک ها;

1-به صورت مکملهای غذایی که به اشکال پودر، شربت و یا قرص عرضه میگردد.

2-مواد غذایی غنی شده با پروبیوتیک ها. اگر در تولید هرگونه فرآورده لبنی تخمیری همچون ماست، از باکتریهای پروبیوتیکی استفاده شود، محصول حاصل را پروبیوتیک می نامند.

 نکات مهم در رابطه با پروبیوتیک ها:

1-اثربخشی آنها تا زمانی ادامه می یابد که پروبیوتیک مصرف گردد.

2-مکملهای غذایی به صورت قرص بایستی حتما دارای روکش محافظ باشند، تا باکتریهای مفید، حین عبور از معده، در اسید معده از بین نروند.

3-فرآروده های لبنی بهترین حامل برای پروبیوتیک ها محسوب میگردند.

4-موز، عسل، مارچوبه، کنگر فرنگی، سیر و پیاز پروبیوتیک های طبیعی میباشند. اما برای اثر بخشی بایستی مقادیر زیادی از آنها مصرف گردد.

5-مکملهای غذایی پروبیوتیک بایستی از مقادیر کافی باکتریهای مفید برخوردار باشند.

6-افرادی که آنتی بیوتیک مصرف میکنند،دچار اسهال، عفونت مخمری مهبل و یا دچار سوء تغذیه میباشند، در اولویت مصرف پروبیوتیک ها قرار دارند.

7-استارتر (باکتری) ماست(LACTOBACILLUS BULGARICUS) ، پروبیوتیک محسوب نمیگردد.

8-مصرف مکملهای پروبیوتیک به غیر از زنان باردار و شیرده، برای همه افراد مجاز است.

بررسی مقایسه ای عملکرد آنتی بیوتیکها و پروبیوتیک ها

آنتی بیوتیک ها طی 40 – 50 سال گذشته به طور فزاینده و بدون محدودیتی خاص در صنعت طیور به کار رفته اند که در طی چند سال اخیر محدودیت های زمانی بین حذف دارو و زمان کشتار و منع مصرف بعضی از آنتی بیوتیک ها مثل فورازولیدون اعمال شده است .

1 – کمک به درمان طیور و باز گرداندن آنها به حالت عادی

2 – افزایش رشد و راندمان غذایی

3 – کمک به پیشگیری از شیوع بیماریهایی که وجودآنها در گله به اثبات رسیده است

 نوع مکانیسم عمل آنتی بیوتیک ها به دو شکل متوقف کننده رشد و باکتری کشی است . خاصیت متوقف کنندگی رشد زمانی ایجاد می شود که یک آنتی بیوتیک رشد باکتری را مهار ویاکند می نماید . خاصیت باکتری کشی زمانی است که آنتی بیوتیک باکتری را نابود می کند .

مصرف زیاد آنتی بیوتیک ها ، اشتباه در استفاده از آنها ، مصرف آنتی بیوتیک های زیر استاندارد ، عدم اتمام دوره درمان ، استفاده از آنتی بیوتیک ها به عنوان مکمل غذایی و افزایش دهتده رشد از جمله عوامل ایجاد کننده اثرات سوء آنتی بیوتیک ها و بروز مقاومت های آنتی بیوتیکی می باشند .           

مصرف محصولات دامی آلوده به آنتی بیوتیک ها در انسان باعث اثرات سمی ، واکنش های ازدیاد حساسیت ، بروز عفونت های ثانویه ، اختلالات سوخت وسازی و مقاومت های آنتی بیوتیکی و ...... است .

اما پروبیوتیک ها را می توان یکی از مهمترین دستاوردهای محققین دانست که با الهام از شرایط طبیعی میکروارگانیسم ها در دستگاه گوارش و تعادل موجود در طبیعت تهیه شده است .واژه پروبیوتیک واژه ای است یونانی به معنای (( برای زندگی )) .        

مهمترین ویژگی پروبیوتیک ها این است که ضمن کاهش بیماری و بهبود ضریب تبدیل غذایی در طیور هیچ گونه باقیمانده بافتی نداشته و مقاومت میکروبی ایجاد نمی کنند . این مواد میکروارگانیسم های زنده ای هستند که نه از طریق نابود سازی میکروارگانیسم های موجود بلکه با ایجاد و یا تقویت میکروارگانیسم های مفید موجود در دستگاه گوارش موجبات حفظ سلامتی و یا افزایش میزان رشد را در طیور و انسان فراهم می آورند . همچنین پروبیوتیک ها نه تنها به عنوان محرک رشد بلکه برای تحریک دستگاه ایمنی و پیشگیری از ابتلاء به بسیاری از بیماری ها به کار گرفته می شود .

مکانیسم اثرپروبیو تیک ها به چند شکل است :

1 – حفظ جمعیت میکروبی مفید در دستگاه گوارش :

الف – رقابت برای متصل شدن به جایگاه های اتصال موجود در سلول های بافت پوششی روده

ب – رقابت برای دریافت مواد مغذی یا سوبستراها

ج – چسبیدن به میکروارگانیسم بیماریزا وکمک به حذف آنها از بدن میزبان

د – تولید ترکیبات ضد باکتری

2 – افزایش میزان دریافت غذا و بهبود هضم آن :

الف – نقش فلور روده                         

 ب – متابولیسم مواد مغذی                          

 ج – افزایش ماندگاری مواد مغذی

د – سنتز ویتامین ها                              

 ه – تحریک اشتهاء

3 – تغییر در متابولیسم باکتریایی :

الف – فعالیت آنزیم های گوارشی و باکتریایی

ب – کاهش تولید آمونیاک و فعالیت آنزیم اوره آز

4 – تحریک سیستم ایمنی :

الف – تحریک تولید پادتن ها

ب – افزایش فعالیت سلول های بیگانه خوار

ج – افزایش سطح پروتئین تام سرم و بالارفتن نسبت گلبولین ها و آلبومین ها

د – افزایش تعداد گلبول های سفید

ه – ترغیب و افزایش مقاومت لمفوسیت هایT  و افزایش تولید پادتن های ضد سالمونلا

5 – خنثی کردن انتروتوکسین ها

تفتوت عملکرد آنتی بیوتیک ها و پروبیوتیک ها را می توان اینگونه بیان کرد که پروبیوتیک ها برخلاف آنتی بیوتیک ها دارای اثرات خاصی است که :

1 – میکروفلور دستگاه گوارش را که در اثر به کار بردن آنتی بیو تیک ها یا محرک های رشد پریشان و ناکار آمد شده است را بازسازی می کند .

2 – سیستم ایمنی طبیعی مرغ را برمی انگیزدو افزایش می دهد .

3 – در رقابت با باکتری های بیماری زا بر سر خوراک و جا آنها را حذف می کند .

4 – با تولید آنزیم ها و ویتامین ها کارآیی دستگاه گوارش برای هضم خوراک را می افزاید .

5 – PH   رو.     

ده را کاهش می دهدو از استقرار باکتری ها بیماری زا مانند ای کولای و سالمونلاپیشگیری می کند .

6 – پادزهرهایی تولید میکند که ویژگی ضد میکروبی علیه باکتر های بیماری زا دارند .

اهمیت استفاده از محصولات پروبیوتیک

رودهٔ انسان حاوی بیش از ۱۰۰ تریلیون باکتری زنده است که فلور میکروبی روده را تشکیل می‌دهند. این باکتری‌ها به دو دستهٔ مفید و مضر برای سلامت انسان تقسیم می‌شوند. باکتری‌های مفید مانند باکتری‌های پروبیوتیک از طریق رشد و فعالیت خود مانع رشد و تکثیر باکتری‌های مضر می‌شوند و علاوه بر آن با سنتز برخی مواد ضروری برای بدن مانند ویتامین‌ها، اسید آمینه و... نقش مهم در حفظ سلامتی فرد ایفاء می‌کنند. در یک فرد سالم بین باکتری‌های مفید و مضر توازن وجود دارد اما بسیاری از عوامل مثل استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان بیماری‌ها، اشعه‌درمانی، آب‌درمانی، شیمی‌درمانی، استفاده از آب کلردار، غذاهای حاوی ترکیبات داروئی و استفاده از الکل، حساسیت‌های غذائی، عمل جراحی، آسیب‌های فیزیکی، استرس‌های شدید، توکسین‌های محیطی و حساسیت‌های ژنتیکی می‌تواند سبب از بین رفتن میکروب‌های مفید موجود در بدن فرد شود و از این طریق با غالب شدن میکروب‌های مضر در روده، فرد دچار امراض و بیماری‌هائی مثل اسهال، پوکی استخوان، افزایش کلسترول خون، کاهش قدرت پاسخگوئی بدن به تحریکات خارجی و... خواهد شد.

آیا غذاهائی که می‌خوریم پروبیوتیک هستند؟

جواب منفی است. بدیهی است تمام مواد غذائی که به‌صورت روزانه مصرف می‌شوند حاوی مقادیر متفاوتی از میکروارگانیسم‌ها هستند، اما تقریباً هیچ کدام از این غذاها پروبیوتیک نیستند، به‌دلیل اینکه میان میکروارگانیسم‌های موجود در این غذاها با فرآورده‌های پروبیوتیک تفاوت وجود دارد. یک فرآوردهٔ پروبیوتیک دارای ویژگی‌های خاصی است که در زیر آورده شده‌اند.

چه غذائی پروبیوتیک است؟

غذائی به‌عنوان پروبیوتیک شناخته می‌شود که حاوی میکروارگانیسم‌هائی با ویژگی‌های زیر باشد:

۱. میکروارگانیسم‌های آن در دستهٔ پروبیوتیک‌ها طبقه‌بندی شده باشند یعنی جزء فلور میکروبی طبیعی رودهٔ انسان باشند.

۲. به‌صورت زنده و فعال و به تعداد کافی به روده برسند.

۳. نسبت به اسید معده و نمک‌های صفراوی در رودهٔ کوچک مقاوم باشند.

۴. توانائی اتصال به سلول‌های اپیتلیال روده را در رقابت با پاتوژن‌ها داشته باشند.

۵.        

توانائی تولید ترکیبات ضدباکتری‌های مضر مثل تولید اسید لاکتیک، باکترویوسین و غیره را داشته باشند.

میکروارگانیسم‌های مورد استفاده به‌عنوان پروبیوتیک

متداول‌ترین گونه‌های مورد استفاده در محصولات پروبیوتیک مربوط به گروه باکتری‌های اسید لاکتیک هستند که شامل نژادهای خاصی از جنس‌های BIFIDOBACTERIUM می‌شود. لازم به ذکر است که میکروارگانیسم‌های پروبیوتیک براساس منشأ به سه دستهٔ انسانی، حیوانی و محیطی تقسیم می‌شوند که فقط گونه‌های دارای منشأ انسانی برای تولید محصولات پروبیوتیک مورد مصرف توسط افراد مناسب هستند.

اثرات مفید محصولات پروبیوتیک

مصرف غذاهای پروبیوتیک‌ اثرات مفید بی‌شماری برای سلامتی فرد به همراه دارند. در زیر چند اثر مهم این دسته از محصولات ذکر می‌شود:

۱. جلوگیری از رشد و فعالیت پاتوژن‌ها

باکتری‌های پروبیوتیک با استفاده از چندین مکانیسم مانع رشد و فعالیت میکروارگانیسم‌های پاتوژن می‌شوند. تولید اسیدهای آلی مانند اسید لاکتیک و اسید استیک که حاصل تخمیر کربوهیدرات‌ها هستند، می‌تواند با کاهش PH روده مانع فعالیت باکتری‌های مضر شود، همچنین وجود رقابت‌ در به‌دست آوردن مواد غذائی و توانائی اتصال و تشکیل کلونی در روده به‌علاوهٔ تولید و ترشح مواد ضدباکتریائی (باکتریوسین‌ها) به نحو مؤثری سبب جلوگیری از اثرات نامطلوب پاتوژن‌ها بر سلامتی فرد می‌شوند.

۲. کاهش کلسترول خون

امروزه بیماری‌های قلبی و عروقی جزء رایج‌ترین دلایل مرگ و میر در جهان و به‌خصوص کشورهای صنعتی هستند محصولات پروبیوتیک که حاوی باکتری‌های پروبیوتیک هستند، می‌توانند با کاهش کلسترول خون از طریق کاهش جذب آن در روده و افزایش دفع آن از خون، سطح کلسترول را در خون به حد رضایت‌بخشی کاهش دهند.

۳. کاهش مشکلات مربوط به عدم تحمل لاکتوز

بسیاری از افراد جهان به‌خصوص در خاورمیانه، هنگامی که شیر را مصرف می‌کنند، به‌دلیل اینکه در روده‌ای آنها، آنزیم لاکتوز کمتر از حد مورد نیاز ترشح می‌شود، در مواجه شدن با لاکتوز شیر دچار اختلالاتی در عملیات هضم و جذب می‌شوند. اثرات این سوءهضم می‌تواند شامل دل‌درد، نفخ و در موارد حاد همراه با اسهال باشد. باکتری‌های پروبیوتیک با تولید آنزیم لاکتاز و مصرف لاکتوز شیر به‌عنوان منبع انرژی خود سبب کاهش قابل توجه مشکلات مربوط به این حالت می‌شوند.

۴. جلوگیری از بیماری‌های روده‌ای و سرطان

مصرف غذاهای حاوی باکتری‌های پروبیوتیک سبب کاهش ابتلا به دیاره ویروسی و آنتی‌بیوتیکی و کاهش سلول‌های سرطانی می‌شود، بنابراین استفاده از این محصولات برای افرادی که در معرض ابتلا به سرطان به‌خصوص سرطان روده‌ٔ بزرگ قرار دارند، بسیار مفید است.

۵. افزایش قدرت پاسخگوئی دستگاه ایمنی به تحریکات خارجی

دستگاه ایمنی بدن انسان از طریق مختلفی سبب حفظ سلامتی فرد می‌شود. یکی از حساس‌ترین موارد مربوط به تحریکاتی است که از ناحیهٔ مواد غذائی موجود در روده به دستگاه ایمنی فرد وارد می‌شود. باکتری‌های پروبیوتیک با فعالیت‌های گستردهٔ خود در روده (مثلاً فعالیت‌های فاگوسیتوزی) سبب می‌شود که تحریکات این ناحیه از بدن به حداقل کاهش یابد و بنابراین دستگاه ایمنی بدن انسان را تقویت می‌کنند.

۶. تولید ریزمغذی‌ها

بدن برای نگهداری سلامتی خود نیاز به مواد مغذی کافی دارد. باکتری‌های پروبیوتیک از طریق سنتز ریزمغذی‌ها مثل انواع ویتامین‌ها، اسید آمینه و اسیدهای چرب مورد نیاز بدن سبب پاسخگوئی به نیازهای اساسی تغذیه‌ای بدن انسان می‌شوند.

۷. افزایش دسترسی بیولوژیک به یون‌ها

۸. بهبود حرکات کرمی شکل روده‌ای

۹. تولید اسید لاکتیک (+L) مورد نیاز بدن

۱۰. افزایش ماندگاری محصولات غذائی

۱۱. تولید آنتی‌اکسیدان و ترکیبات ضدسرطان

۱۲. کاهش پوکی استخوان

فرآورده‌های حاوی باکتری‌های پروبیوتیک

این فرآورده‌ها به سه دستهٔ کلی تقسیم می‌شوند:

الف. فرآورده‌های لبنی حاوی باکتری‌های پروبیوتیک: فرآورده‌های لبنی پروبیوتیک. به‌ویژه ماست پروبیوتیک رایج‌ترین مواد غذائی هستند که به‌عنوان محصولات پروبیوتیک مصرف می‌شوند.

ب.

فرآورده‌های غذائی غیرلبنی حاوی باکتری‌های پروبیوتیک: از فرآورده‌های غذائی غیرلبنی پروبیوتیک می‌توان به انواع شیرین‌های پروبیوتیک اشاره کرد.

ج. مکمل‌های غیرغذائی حاوی باکتری‌های پروبیوتیک: مکمل‌های رژیمی‌ حاوی میلیاردها باکتری پروبیوتیک هستند که با تکنیک‌های مختلف به‌صورت انواع مکمل‌ها درآمده‌اند و به‌طور مثال در داروخانه‌های ایالات متحده به‌صورت قرص، پودر، کپسول و...        

در دسترس همگان هستند ولی از میان انواع محصولات پروبیوتیک، ماست پروبیوتیک، رایج‌ترین شکل مصرف این دسته از مواد غذائی است در ادامه توضیح مختصری دربارهٔ مزایای استفاده از این مادهٔ غذائی ارزشمند خواهد آمد.

ماست پروبیوتیک

ماست پروبیوتیک به لحاظ ظاهری شبیه به ماست معمولی است اما هر گرم از آن حداقل دارای ۱۰ باکتری پروبیوتیک زنده غیر از باکتری‌های بولگاریس و ترموفیلوس موجود در ماست معمولی است. می‌توان این ماست را به شکل طعم‌دار مثلاً ماست میوه‌ای یا... تهیه کرد. ویژگی‌ این ماست از نقطه نظر طعم، بو، بافت، رنگ، آب‌انداختگی و... تفاوت معنی‌داری با ماست معمولی ندارد. از نظر تغذیه‌ای مصرف آن سبب پاسخگوئی به نیازهای مربوط به اسید آمینه و اسیدهای چرب اساسی مورد نیاز بدن می‌شود. ضمناً فعالیت باکتری‌های پروبیوتیک سبب افزایش دسترسی بیولوژیک بدن به یون‌ها شده که از این طریق کلسیم، آهن، منیزیم، مس، سدیم و... بهتر جذب می‌شوند. ماست پروبیوتیک از نظر انواع ویتامین‌ها مثل ویتامین C، A، ریبوفلاوین، تیامین، بیوتین، اسیدفولیک، توکوفرول و... بسیار غنی‌تر از شیر و ماست معمولی است. آمریکا و ژاپن و پس از آنها کشورهای اروپائی بیشترین تولید محصولات پروبیوتیک را دارند. در چند سال اخیر ژاپن به تولید و مصرف محصولات پروبیوتیک اهمیت زیادی داده است و استانداردهای خاص این محصولات را تدوین کرده است. با توجه به فواید بی‌شمار آن بر سلامتی افراد جامعه و با افزایش روزافزون مصرف انواع مختلف مواد غذائی مخاطره‌آمیزی که در دسترس همگان قرار گرفته است، مصرف فرآورده‌های پروبیوتیک یک جزء جدائی‌ناپذیر رژیم غذائی جوامع پیشرفته شده است. بنابراین ضروری است که دانش‌پژوهان و متخصصان علوم و صنایع غذائی و همچنین علوم تغذیه و رژیم درمانی با درک اهمیت موضوع، سعی در رواج مصرف محصولات پروبیوتیک و ارائهٔ اطلاعات مفید و تشویقی در این زمینه به مردم کنند. تا با مصرف فرآورده‌های پروبیوتیک سبب بهبود تغذیه و شاهد اثر مثبت آن بر سلامتی تمام افراد جامعه باشیم.

 ماست‌های پروبیوتیک

________________________________________

این روزها وقتی برای خرید ماست وارد فروشگاه‌های مواد غذایی می‌شویم در میان ماست‌های کم‌چرب ، پرچرب و میوه‌ای با انواعی از ماست‌ها روبه‌رو می‌شویم که یکی از الفاظ پروماس یا ماست‌بیو یا ماست پروبیوتیک روی بسته‌بندی آنها خودنمایی می‌کند.

اما آیا ماست‌های پروبیوتیک خواص ویژه‌تری نسبت به ماست‌های سنتی یا معمولی دارند؟ در واقع واژه پروبیوتیک به معنی زندگی‌بخش است. پروبیوتیک‌ها، میکروارگانیسم‌های زنده‌ای هستند که با افزودن مقادیر کافی آنها به ماست موجب بروز اثرات مفید در بدن میزبان خواهند شد.

این میکروارگانیسم‌ها نه‌تنها بیماری‌زا نیستند بلکه در طول عبور از مجرای گوارشی،‌ زنده و فعال بوده و با ایجاد لایه‌های حفاظتی مخاطی در روده‌ها با باکتری‌های مضر مبارزه کرده و منجر به افزایش سطح ایمنی بدن می‌شوند.

از دیگر خواص این باکتری‌ها پیشگیری و کاهش ریسک ابتلا به سرطان، جلوگیری از رشد باکتری‌های عفونی در بدن، کاهش عوارض عدم تحمل لاکتوز، کاهش کلسترول خون و افزایش ارزش غذایی محصول است.

البته خوب است بدانید این میکروارگانیسم‌ها به طور طبیعی به مقدار اندکی در انواع ماست‌ها وجود دارد. لذا یکی از عمده‌ترین دلایل انتخاب ماست برای افزودن میکروارگانیسم‌های پروبیوتیک نیز همین امر است.

این محصول بر پایه شیر استوار است و دارای محیط داخلی مناسب جهت تخمیر مخمرهاست،‌ لذا بهترین بستر برای پرورش این باکتری به حساب می‌آید. این محصول چندین سال است که در کارخانجات ژاپنی تولید و عرضه می‌شود و اگر مصرف آن به صورت روزانه و منظم باشد می‌تواند اثری دوچندان بر سلامت افراد داشته باشد.

مصرف زیاد این نوع ماست‌ها ضرری برای سلامتی ندارد اما مصرف کمتر از 200 میلی لیتر در روز آن خیلی مثمرثمر نیست البته نکته مهم در مورد مصرف این محصول آن است که چون قدمت زیادی از تولیدش در کشور نگذشته بهتر است در برنامه غذایی نوزادان و کودکان زیر یکسال نباشد و اگر هم اصرار به گنجاندن این محصول در وعده‌های غذایی خردسالان دارید پیش از این کار حتما با پزشک فرزندتان مشورت کنید.

توصیه‌ها

باکتری‌های پروبیوتیک بیشتر از یک هفته یا حداکثر 10 روز زنده نمی‌مانند. لذا شما باید هنگام خرید به تاریخ تولید محصول توجه زیادی داشته باشید.

امروزه در بازارهای جهانی علاوه بر محصولات لبنی اغلب ترشی‌ها، شورها و آب میوه‌ها نیز به صورت پروبیوتیکی عرضه می‌شوند، اما نکته قابل توجه آن که اگر پس از افزودن پروبیوتیک به این محصولات عمل پاستوریزاسیون انجام شود ، حرارت اعمال شده موجب مرگ یا غیرفعال شدن باکتری‌های زنده پروبیوتیکی خواهد شد بنابراین هیچ باکتری زنده‌ای در قالب این محصولات وارد بدن نخواهد شد و این محصولات خاصیت درمانی نخواهند داشت. همچنین این باکتری‌ها در برخی کنسروهای حاوی مواد نگهدارنده سدیم بنزوات باقی نمی‌ماند. بنابراین باید مطمئن شد که این محصولات حاوی میکروب‌های مفید زنده باشند.

________________________________________

آیا باید پروبیوتیک‌ها را مصرف کرد؟

پروبیوتیک‌‌ها میکروارگانیسم‌هایی هستند که برای کمک به سلامتی گوارش طراحی شده‌اند. تولیدکنندگان در حال حاضر آنها را فراورده‌های غذایی مختلف از ماست گرفته تا شیرینی‌ها وارد می‌کنند.

با وجودی که بررسی‌ها نشان داده‌اند که پروبیوتیک‌ها ممکن است به افراد مبتلا به مجموعه‌ای از عوارض گوارشی کمک کنند، سودمندی آنها در افراد دچار نقص ایمنی شدید دستگاه ایمنی ثابت نشده است.

از طرف دیگر، پروبیوتیک‌‌ها ممکن است به درمان افراد مبتلا به این بیمار‌ی‌های گوارشی کمک کنند:

* سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS)

* بیماری روده تحریک‌پذیر (IBD)

* اسهال ناشی از عفونت با ویروس، باکتری یا انگل

* اسهال ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک‌‌ها

________________________________________

لبنیات و غذاهای با پایه لبنی:

بدون شک عمده‌ترین غذاهای پروبیوتیک امروز را ماست تشکیل می‌دهد. ماست به دلیل محیط خاص شیمیایی خود یکی از مناسب‌ترین بسترها برای افزودن پروبیوتیک‌ها محسوب می‌شود. این محصول با نام‌های مختلفی در دنیا و کشور ما ایران عرضه می‌شود. باید دقت کرد که اگر بعد از افزودن پروبیوتیک به ماست و محصولات لبنی، پاستوریزاسیون اتفاق بیفتد، حرارت اعمال شده موجب مرگ و یا غیرفعال شدن باکتری‌های زنده پروبیوتیکی خواهد بود، پس باید مطمئن بود که ماست حاوی میکروب‌های مفید زنده باشد. البته تکنیک‌های مختلفی برای حفظ بقای این موجودات در بافت غذا ابداع شده است. نوشیدنی کفیر از دیگر محصولات بر پایه لبنی و پروبیوتیکی است که یک فرآورده تخمیری محسوب می‌شود. این فرآورده یک نوشیدنی لذت بخش و شفابخش به خصوص در مورد افراد دچار تحمل نداشتن لاکتوز شیر است. سایر محصولات تخمیری شیر نیز می‌توانند در قلمروی غذا‌های پروبیوتیکی باشند.

 پنیر پروبیوتیک چه خاصیتی دارد؟

________________________________________

خواص ضد سرطانی و کاهش خطر ابتلا به سرطان، تنظیم و تقویت سیستم ایمنی بدن، کاهش کلسترول و در کل افزایش ارزش تغذیه‌ای محصول، از دیگر ویژگی‌های پنیر، ماست و شیرهای پروبیوتیک است.

________________________________________

پنیر، یکی از سنتی‌ترین خوراکی‌های دنیاست. هرچند شواهد و مدارک روشنی از اولین کشور یا زادگاه اصلی پنیر در دست نیست اما بسیاری از تاریخ‌نویسان معتقدند که کشورهای اروپایی، آسیای مرکزی یا خاورمیانه جزو پیشتازان تولید این محصول لبنی در دنیا بوده‌اند. در این میان، احتمال این که رومی‌ها اولین تولیدکنندگان پنیر در دنیا باشند از سایر احتمالات قوی‌تر است. به هر حال، پنیری که قدمتش به حدود 8 هزار سال پیش از میلاد مسیح (ع) می‌رسد، حالا این قدر تغییر کرده و در فرمول تهیه‌اش دست کاری شده که می‌تواند به سادگی پاسخگوی هر نیاز و سلیقه‌ای باشد.

اگر شما هم به تازگی سری به بازار لبنیات زده باشید حتماً نام پنیرهای پروبیوتیک به چشمتان خورده است.

هدف از تولید پنیرهای پروبیوتیک چیست؟

تمام فرآورده‌های پروبیوتیک از شیرهای تخمیری گرفته تا فرآورده‌های پودر شیر، فرآورده‌های بر پایه آب پنیر یا پنیرهای پروبیوتیک با هدف افزایش سلامت مصرف‌کنندگان تولید و به بازار عرضه می‌شوند.

آب‌میوه‌ها:

در این مورد به دلیل اهمیت طبیعی و برجسته بودن طعم‌های مختلف، همچنین تداخلات شیمیایی برخی ترکیبات آب‌میوه فرآیند افزودن پروبیوتیک‌ها از قدری پیچیدگی بیشتر برخوردار است. اما امروزه این نوشیدنی‌ها با خصوصیات و طعم‌ها و ترکیبات مختلف از جمله پر طرفدارترین محصولات پروبیوتیکی به شمار می‌روند. انواع ارگانیک بهترین نوع این آب‌میوه‌ها هستند که بدون هیچ افزودنی شیمیایی و در طبیعی‌ترین شکل، یک محصول سالم و مغذی فراهم می‌آورند.

سبزیجات و ترشیجات:

عمدتاً در مورد این محصولات، هدف، تخمیر کردن فرآورده‌ها به واسطه باکتری‌های مفید است. امروزه در بازار‌های جهانی زیتون شور، خیار شور و انواع ترشیجات به صورت پروبیوتیکی عرضه می‌شوند. باید توجه داشت که اغلب برند‌های موجود پاستوریزه شده‌اند و این یعنی فرآیند تخمیر، در نتیجه از بین رفتن باکتری‌های افزوده مفید متوقف شده است و احتمالاً هیچ باکتری زنده و فعالی در قالب این محصولات وارد بدن نخواهد شد و آثار مفید محصول از تخمیر نسبی آن حاصل خواهد شد. سدیم بنزوات به عنوان یک نگه‌دارنده در برخی کنسروه‌ها و مواد غذایی استفاده می‌شود که باکتری‌های زنده را نابود می‌کند.

شکلات و سایر تنقلات:

امروزه دامنه ادعای استفاده از این باکتری‌های مفید به تنقلاتی هم چون شکلات و غلات پف کرده و شیرین نیز کشیده شده است. حتی نوعی آدامس با طعم‌های مختلف در بازار‌های اروپایی عرضه شده است که حاوی نوعی از پروبیوتیک‌هاست.

مکمل‌های غذایی دارویی:

این مکمل‌ها در اشکال مختلف از جمله کپسول، قرص‌های جویدنی، پودر و شربت عرضه می‌شوند. هر کپسول پروبیوتیک حاوی مقادیر معینی باکتری زنده است که در نهایت مصرف آن برای سلامت انسان سودمند خواهد بود. مصرف منظم این مکمل‌ها در تخفیف عوارض آلودگی‌های قارچی مفید بوده است.

__________________

________________________________________

5 پرسش کلیدی

منشأ پروبیوتیک‌ها چیست؟

- گونه‌های پروبیوتیکی از منابع مختلفی جدا شده‌اند. بعضی گونه‌ها از محصولات لبنی تخمیری، شیر مادر قابل جدا سازی هستند. ساکارومایسس بولاردی نوعی مخمر است که در حیوانات یافت می‌شود. باید بدانیم که در بازار مواد غذایی فعلاً نمونه اصلاح ژنتیکی شده‌ای از پروبیوتیک‌ها عرضه نشده است.

آیا پروبیوتیک‌ها ترکیبات سالمی هستند؟

- مشابه سایر باکتری‌های تخمیرگر شواهد زیادی مبنی بر سلامت و ایمنی میکروارگانیسم‌هایی نظیر لاکتو باسیل‌ها و بیفیدو باکتریوم وجود دارد. البته انتخاب و تجویز میکروب‌های فرصت‌طلبی مثل انترو کوک‌ها، در مورد افرادی با نقص سیستم ایمنی می‌تواند مشکلاتی در پی داشته باشد. اما در کل موضوعات ایمنی در انواع رایج، نگران کننده نیست.

چه مقدار پروبیوتیک برای مصرف توصیه می‌شود؟

- به این منظور بهتر است به آزمایش‌های بالینی موفق مراجعه کنید. مقادیر مختلفی از انواع پروبیوتیک‌ها در آزمایش‌های مختلف استفاده شده است و کارایی خود را نشان داده‌اند و در این مورد فعلاً هیچ استاندارد یکپارچه‌ای وجود ندارد. برخی گونه‌های باکتریایی در دوزی معادل 100 میلیون در روز موثر واقع می‌شود و برخی دیگر در دوزهای خیلی بالاتر. طبق توصیه فائو، روزانه باید 108 تا 109 باکتری پروبیوتیک برای اثربخشی دریافت شود؛ مثلا اگر یک ترکیب دارای 105 باکتری باشد بایستی روزانه 1000CC از آن را مصرف کرد و اگر ترکیب دیگری 106 باکتری داشته باشد روزانه باید 100CC از آن را مصرف کرد.

پروبیوتیک‌ها چگونه باید مصرف شوند؟

- بهترین شیوه مصرف پروبیوتیک‌ها روش خوراکی است. پس این میکروب‌ها را باید از طریق غذاهای محبوب و دوست داشتنی از جمله محصولات لبنی و فیبرهای غذایی استفاده کرد.

از آنجایی که این ارگانیسم‌ها در سیستم گوارشی ما به طور طبیعی زیاد نیست، آیا روشی وجود دارد که با تغییر رژیم غذایی آنها را در محیط روده حفظ کنیم؟

- موادی در رژیم غذایی وجود دارد که می‌تواند بر باکتری‌های داخل روده‌ای تأثیرگذار باشد اما تا حال هیچ روش مستند تغذیه‌ای در حفظ یا افزایش ماندگاری یک پروبیوتیک در روده ارایه نشده است و تنها روش حفظ اثر یک پروبیوتیک، مصرف مداوم و منظم آن است.

__________________

▪ خوردن این ماست‌ها را برای کدام گروه سنی بیشتر مناسب است؟

ـ به علت اینکه این محصول هیچ ضرر و عوارض جانبی برای سلامت ندارد، مصرفش برای کلیه افراد در گروه‌های سنی مختلف خوب و خالی از اشکال است و افراد می‌توانند بدون هیچ‌گونه دغدغه‌ای آن را جایگزین ماست‌های معمولی در رژیم غذایی‌شان کنند اما مصرف ماست‌های پروبیوتیک برای نوزادان توصیه نمی‌شود و بهتر است که تا یک سالگی این نوع از ماست‌ها را در رژیم غذایی نوزادتان نگنجانید.

▪ شنیده می‌شود که ماست‌های پروبیوتیک برای افراد مبتلا به سنگ کلیه بسیار مفید است. آیا شما این گفته را تایید می‌کنید؟

ـ به هیچ عنوان. این ادعا چندان قوی نیست و هرگز به اثبات نرسیده است. ببینید، چگونه یک شرکت داخلی می‌تواند این ادعا را بکند، در حالی که زمان زیادی از به راه افتادن چرخه تولید محصولات پروبیوتیکی در کشور نمی‌گذرد؟ شما وقتی می‌توانید بهتر به پوچ بودن این ادعا پی ببرید که بدانید حتی کارخانه‌های ژاپنی که قریب به ۴۰ سال است این محصولات را تولید و به بازار عرضه می‌کنند و تاکنون حدود ۵۳ نوع لبنیات پروبیوتیکی به جهان عرضه کرده‌اند هم در مورد رابطه بین بهبود سنگ کلیه و این ماست‌ها ادعایی عنوان نکرده‌اند.

▪ فقط زیرمجموعه لبنیات می‌توانند با باکتری‌های پروبیوتیک غنی شوند یا اقداماتی در راستای غنی‌سازی دیگر محصولات غذایی هم صورت گرفته است؟

ـ البته لبنیات به علت ترکیب خاص ساختارشان عمده‌ترین فرآورده‌های غنی شده با پروبیوتیک هستند اما امروزه محصولات غذایی دیگری از جمله نان، شیرینی، آب‌میوه، غذاهای بر پایه سویا، سبزیجات و غلات هم به کمک باکتری‌های پروبیوتیک غنی شده‌اند.

▪ ، آیا در بخش سلامت، ادعاهای واحد و مشخصی در مورد ماست‌های پروبیوتیک وجود دارد و می‌توان در این زمینه ادعاهای صحیح و کذب را از هم جدا کرد؟

ـ خب، این طبیعی است که وقتی محصول جدیدی در هر زمینه‌ای به بازار ارایه می‌شود، ادعاهای گوناگونی در موردش مطرح می‌گردد. خوشبختانه در زمینه محصولات پروبیوتیک و مخصوصا ماست‌ها دو دسته ادعا در بخش سلامت‌ وجود دارد. دسته اول ادعاهای علمی، تایید شده و منطبق بر اصول سلامت سازمان استاندارد ملی است که ادعاهای عمومی نامیده می‌شوند و باید روی برچسب محصول حتما ذکر شوند. ادعاهای این دسته که نشان‌دهنده خواص محصول است، به این شرح می‌باشند:

▪ خواص ضدسرطانی که در واقع گویای تاثیر این محصول بر پیشگیری و کاهش ریسک ابتلا به سرطان است.

▪ خواص ضدعفونی‌کننده که با جلوگیری از رشد باکتری‌های عفونی باعث پیشگیری و کاهش عفونت بدن می‌شوند.

▪ تنظیم و تقویت سیستم ایمنی بدن

▪ کاهش عوارض عدم تحمل لاکتوز. این فاکتور برای آن دسته از افرادی که نسبت به لاکتوز موجود در محصولات لبنی حساسیت دارند، بسیار امیدبخش است.

▪ کاهش کلسترول خون

▪ افزایش‌دهنده ارزش غذایی محصول

و دیگر ادعاهای اختصاصی هستند که همان‌طور که گفته شد، شرکت‌های ایرانی به علت کمی سابقه‌شان در این زمینه نمی‌توانند آنها را عنوان کنند، اما برخی از شرکت‌های خارجی توانسته‌اند مثلا در تولید نمونه‌‌ای از ماست پروبیوتیک که باعث جلوگیری از اسهال مسافرتی کودکان می‌شود، پیشرفت‌هایی داشته باشند، اما چون این پیشرفت‌ها عمومی و در سطح همه محصولات گسترده نیستند به آنها ادعاهای خاص گفته می‌شود.

▪ آیا در صورت استفاده از این ماست‌ها در تهیه غذا، حرارت پخت تغییری در آنها ایجاد می‌کند؟

ـ بله. باکتری‌های پروبیوتیک افزوده شده به ماست در اثر حرارت از بین می‌روند اما افزودن سبزیجات به آنها بدون حرارت دادن اشکالی ندارد، ضمن اینکه این باکتری‌ها بیشتر از یک هفته یا حداکثر ۱۰ روز زنده نمی‌مانند و این نکته بیان‌کننده این است که شما باید هنگام خرید، به تاریخ تولید محصول توجه زیادی داشته باشید.

▪ به عنوان آخرین سوال، آیا امکان تبدیل باکتری‌های پروبیوتیک به باکتری‌های مضر و بیماری‌زا وجود دارد؟

ـ خیر. اولین شرط پروبیوتیک‌ها ایمن بودن آنهاست و به علت همین ایمنی است که سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که مصرف زیاد محصولات پروبیوتیک، مخصوصا محصولات لبنی‌ آن، هیچ مشکلی برای افراد به وجود نمی‌آورد.

•          :

مروری بر تاثیر پروبیوتیک ها در تغذیه طیور

مقدمه:

پرورش طیور گوشتی در چند ساله اخیر با توجه به نقش و اهمیت خاصی که در تامین پروتئین حیوانی مورد نیاز انسان دارد رشد چشم گیری داشته است، به صورتی که از پرورش سنتی به صنعتی عظیم تبدیل شده است.

استفاده از آنتی بیوتیک ها به دلیل بوجود آوردن سویه های مقاوم و امکان انتقال این مقاومت به سایر گونه ها به ویژه در سویه های مشترک بین انسان و دام، ماندگاری بقایای دارویی در فرآورده های دامی مورد استفاده انسان هاو به هم زدن فلور میکروبی طبیعی دستگاه گوارش، مشکلات جدی در بهداشت عمومی و دامی ایجاد کرده وموجبات نگرانی مصرف کنندگان را فراهم ساخته است. هم اکنون در بعضی از کشورها استفاده از آنتی بیوتیک درخوراک دام و طیور به شدت محدود شده است.

پروبیوتیک ها ترکیبات میکروبی زنده ای هستند که مستقیما به جیره دام و طیور اضافه می شوند و اثر بسیار مطلوبی بر عملکرد و سلامت آنها دارند (سلمینن و همکاران، 1996 ). استفاده از این ترکیبات در خوراک طیور، به صورت بسیار گسترده مورد ارزیابی قرار گرفته است. این میکروارگانیسم ها نه تنها ایجاد بیماری نمی کنند، بلکه از تکثیر و رشد باکتری های بیماری زا نیز در دستگاه گوارش حیوانات جلوگیری کرده و موجب افزایش میکروفلور مفید در سیستم گوارش طیور می شوند استفاده از پروبیوتیک ها به صورت تجاری در کشور در حال گسترش می باشد.

تاثیرپروبیوتیکهابرعملکردطیور:

تفاوت های غلظت پروبیوتیک وارد شده به خوراک تا 10 برابر تنوع دارد . در اغلب آزمایش های انجام شده با محصولات پروبیوتیک تجارتی نتایج پس از مدت 4 هفته مصرف پروبیوتیک بررسی شده اند. در نتیجه ظهور اثرات مثبت احتمالی در طی این دوره مورد انتظار می باشد. مولدر و همکاران ( 1997(اثر 9 نوع پروبیوتیک تجارتی را در دورة 0 تا 4 هفتگی در جوجه های گوشتی بررسی نمودند. این محققین عدم تاثیر این فرآورده ها را در طی 4 هفتۀ نخست آزمایش بر وزن بدن گزارش نمودند.

موهان و همکاران ( 1996 )، با استفاده از پروبیوتیکی که از باکتری های لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس،لاکتوباسیلوس کازئی، بیفیدوباکتریوم بیفیدوم و قارچ های آسپرژیلوس اوریزا و تورولوپسیس، وزن بدن بالاتری نسبت به آنتی بیوتیک فلاومایسین در جوجه های گوشتی بدست آوردند.

با توجه به مکانیسم اثرهای متفاوت پروبیوتیک ها، تفاوت در نتایج بدست آمده در آزمایش های مختلف چندان هم دور از انتظار نیست.

تلفات

استفاده از پروبیوتیک ها در زمان تنشها بیشتر توصیه می شود. چرا که در چنین شرایطی ، آزاد شدن کورتیکوستروئید ها افزایش می یابد و این امر موجب کاهش تولید ماده موسین در سطح پرزهای روده کوچک می شود. موسین ماده ای است که بسیاری از میکروارگانیسم های روده از آن استفاده می کنند و با کاهش مقدار آن، تعداد میکروارگانیسم های مفید مانند لاکتوباسیل ها نیز کاهش یافته، تعداد میکروارگانیسم های مضر مانند کلی فرم ها افزایش می یابد. با استفاده از پروبیوتیکها می توان این مشکل را برطرف نمود و میکروارگانیسم های مطلوب را دوباره در روده جایگزین کرد. به این ترتیب علاوه بر بهبود سرعت رشد و ضریب تبدیل خوراک، می توان میزان تلفات گله را کاهش داد.

تاثیر پروبیوتیک ها بر سیستم ایمنی، مورفولوژی روده و مصرف خوراک:

پروبیوتیک ها می توانند سیستم ایمنی پرنده را تحت تاثیر قرار دهند زیرا می توانند باعث افزایش تعداد سلول های دیواره روده شوند، ضمن این که ترشح گاما اینتروفرون ها (IGA) لنفوسیت ها و آنتی بادی موضعی را نیز افزایش می دهند. افزایش و تولید گاما اینتروفرون روی سیستم ایمنی حیوان تاثیر گذاشته و تولید پادتن ها) به خصوصIGG و (IGM را افزایش می دهد. همچنین مشخص شده که پروبیوتیک ها می توانند باعث افزایش فعالیت فاگوسیتوزی گلبول های سفید شوند (مصطفوی و رجائیان، 1)

مدارک بسیاری نشان می دهد که لاکتوباسیل ها می توانند به عنوان یاور و محرک ایمنی عمل کنند و در نتیجه سطوح پادتن IGM و IGA افزایش یابد.

در تحقیق کریمی ترشیزی ( ١٣٨٤ )، استفاده از پروبیوتیک موجب افزایش معنی دار تعداد پرز در روده شد. همچنین موجب کاهش نسبی فراوانی پرزهای زبانی شکل وافزایش فراوانی نسبی پرزهای برگی شکل در مقایسه با شاهد گردید. گونال و همکاران ( ٢٠٠٦ ) اثرپروبیوتیک و آنتی بیوتیک و اسید آلی را بر عملکرد و مرفولوژی روده مورد بررسی قرار دادند.پروبیوتیک چند گونه مورد استفاده سبب افزایش ارتفاع پرز در ژوژنوم و ایلئوم نسبت به شاهد در ٢١و ٤٢ روزگی گردید. باکتریهای گرم منفی در سکوم و ژوژنوم در ٢١ و ٤٢ روزگی کاهش یافت و نسبت ارتفاع پرز به عمق کریپت تحت تاثیر تیمار قرار نگرفت.

مانت زوریس و همکاران ( ٢٠٠٦ ) در آزمایش خود به منظور بررسی اثر یک پروبیوتیک چند گونه اختلاف معنی داری در مصرف خوراک نسبت به شاهد مشاهده نکردند. در پژوهش موری و همکاران)٢٠٠٦( با استفاده از پروبیوتیک حاوی لاکتوباسیلوس، در ٢٢ تا ٤٢ روزگی مصرف خوراک نسبت به گروه شاهد کاهش یافت.

کاربرد پروبیوتیک ها در تغذیه دام وطیور

 خلاصه مقاله:

امروزه به منظور دستیابی به بازده اقتصادی بالا در صنعت دام و طیور، از سیستم های متراکم استفاده می شود که در آنها تعداد زیادی دام یا پرنده در فضایی محدود نگهداری می شوند . در چنین سیستم های پرورشی متراکمی، عوامل متعددی در رسیدن به بازدهی مطلوب نقش دارند که از جمله آنها می توان به وضعیت سلامتی حیوان و بویژه دستگاه گوارش آن اشاره نمود . از ویژگیهای دستگاه گوارش طبیعی و سالم، حضور بیش از 400 گونه میکروارگانیسم مختلف در آن می باشد که جمعیتی بالغ بر 10 14 جرم زنده را شامل می گردد . حضور این جمعیت میکربی به دلایل زیر برای میزبان ضروری است :

-1 کمک به انجام عمل هضم غذا – 2 تجزیه و شکستن سلولز و سایر پلی ساکاریدها – 3 کمک به سنتز و جذب ویتامین ها و مواد معدنی – 4 تحریک سیستم ایمنی

فلور میکربی طبیعی دستگاه گوارش تحت تاثیر عوامل مختلفی از قبیل بیماریها، استفاده از آنتی بیوتیک ها، تغییرات جیره غذایی، کمبود مواد مغذی خوراک، مسافرت ( حمل و نقل ) ، سن، واکسیناسیون و استرس مختل گردیده و تعادل آن بر هم می خورد . از میان موارد فوق، بروز استرس موجب تغییرات فیزیولوژیک شامل افزایش تولید کورتیکوستروئیدها، پریستالزیس، و بالا رفتن میزان تولید موکوس می گردد که به نوبه خود سبب کاهش جمعیت میکربی مفید و افزایش میکروارگانیسم های بیماریزا و در نتیجه بروز عدم تعادل در فلور میکروبی دستگاه گوارش، وقوع عفونت ناشی از اجرام فرصت طلب، اسهال و تضعیف جذب مواد مغذی می شوند .

از بین رفتن تعادل فلور میکربی طبیعی دستگا ه گوارش موجب ضعیف شدن مکانیسم های دفاعی بدن میزبان خواهد شد که در این شرایط، استفاده از افزودنیهای غذایی نظیر آنتی بیوتیک ها جهت مهار یا حذف اجرام بیماریزای زیان آور، اجتناب ناپذیر خواهد بود . این در حالی است که مصرف مستمر و طولانی مدت آنتی بیوتیک ها به منظور پیشگیری از وقوع بیماریها یا کنترل آنها در خوراک های دامی، ممکن است منجر به حضور بقایای این نوع ترکیبات در فراورده های دامی و انتقال آنها به مصرف کنندگان بعدی گردیده و پس از مدتی سبب مقاوم شدن میکروارگانیسم ها و ایجاد مقاومت دارویی در انسان گردد . بر اس اس گزارشهای موجود، افزایش روزافزون ناهنجاریهای مادرزادی، وقوع بیماریهای مزمن، عدم تاثیر داروهای آنتی بیوتیک، فزونی پدیده مقاومت میکربی و دهها عارضه کوچک و بزرگ دیگر که امروزه از آنها به عنوان معضل های بهداشتی کنونی جوامع بشری نام برده می شود، به مصرف بی رویه همین ترکیبات نسبت داده می شود

*-مصرف پروبیوتیک ها در دام و طیور:

    چندین و چند سال است که معلوم شده فقدان باکتری ها در روده به سلامت آسیب می رساند ؛ مثلا حیوانات آزمایشگاهی که در شرایط بدون باکتری و استریل رشد پیدا می کنند، اکثراً سیستم ایمنی تکامل نیافته و روده های آسیب پذیر دارند. با توجه به گسترش مصرف انواع مواد افزودنی در غذا و افزایش چشمگیر تولید فرآورده های دام و طیور در جهان ، براحتی می توان حجم و میزان دارو و مواد شیمیایی که از این رهگذر به عنوان یک آلاینده محیط زیست را تهدید نموده و سلامت مصرف کنندگان این قبیل فرآورده ها را به مخاطره می افکند برآورد نمود. در عین حال ، به لحاظ نقش ارزنده این ترکیبات در افزایش بهره وری در تولیدات دام و طیور، در اکثر موارد استفاده مکرر از آنها اجتناب ناپذیر گردیده است . لذا داشتن انواعی از افزودنیها که ضمن حفظ ویژگیهای مطلوب فاقد تبعات سوء بهداشتی و زیست محیطی باشند ، سالهاست توجه همه پژوهشگران را در سطح جهان به خود معطوف داشته است . پروبیوتیکها را می توان یکی ازدستاوردهای مثبت محققین دانست . این مواد مکمل های غذایی میکروبی هستند که از طریق بهبود تعادل میکروبی روده تاثیرات سودمندی در جهت افزایش توان دفاعی میزبان در برابر عوامل بیماری زا ایفا می کنند. همچنین محققین دیگری نشان دادند که تغذیه مرغان با پروبیوتیک ها سبب بهبود تولید تخم مرغ (براساس مرغ روز) ، مصرف روزانه غذا ، وزن و اندازه تخم مرغها می شود.

 . کاربرد پروبیوتیک ها در صنایع غذایی

مکانیسم‌های مختلفی برای عملکرد و فعالیت پروبیوتیک‌ها پیشنهاد شده است که از آن طریق می‌توانند در بدن میزبان از آسیب‌های مختلف جلوگیری کنند:

۱- تولید مواد پیشگیری کننده:

پروبیوتیک‌ها با تولید موادی با قابلیت مهار میکروارگانیسم‌ها مانند اسیدلاکتیک، اکتریوسین، پراکسید هیدروون و غیره می‌توانند از بروز برخی از بیماری‌های عفونی جلوگیری کنند.

۲ - مسدودکردن کردن محل‌های اتصال در میکروب‌های بیماری‌ زا:

پروبیوتیک‌ها با قرار گرفتن و پوشاندن نقاط اتصال میکرو ارگانیسم‌های بیماری زا، از کلونیزه شدن و رشد آن‌ها جلوگیری می‌کنند.

۳ - رقابت برای تغذیه:

پروبیوتیک‌ها مواد غذایی موجود را قبل از این‌که توسط میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا مصرف شود، استفاده می‌ کنند.

۴ - تحریک سیستم ایمنی:

پروبیوتیک‌ها می‌توانند هم ایمنی اختصاصی و هم غیر اختصاصی را در مقابل بیماری‌های روده ای تحریک کنند.

برای مثال فهمیده‌اند که لاکتوباسیلوس کازئی در اسهال ویروسی، باعث افزایش پاسخ ایمنی می‌شود.

تاریخ پروبیوتیک :

پیشینه استفاده از پروبیوتیک‌ها به زمانی برمی گردد که یک پزشک روسی به نام "متچنیکف" در سال ۱۹۰۷ میلادی، فهمید که خوردن یک نوع ماست تخمیر شده از شیر، سبب طول عمر و حفظ سلامت روستاییان بلغاری شده است.

بیشترین تحقیقات در ایران روی ماست انجام شده و پووهشگران موفق شده‌اند با افزودن برخی مکمل‌های لبنی، ویوگی‌های نامطلوب ماست پروبیوتیکی را بهبود بخشند.

شناسنامه پروبیوتیک :

لاکتوباسیل‌ها، معروف‌ترین باکتری‌های مورد استفاده در لبنیات تخمیری هستند. این باکتری‌ها قادر به تبدیل قندها (شامل لاکتوز) و سایر کربوهیدرات‌ها به اسید لاکتیک هستندو طعم ترش لبنیات تخمیر شده نظیر ماست هم به همین خاطر است. هم‌چنین اسید لاکتیک به عنوان یک نگهدارنده از فاسد‌شدن فرآورده‌های لبنی جلوگیری می‌کند.

پروبیوتیک‌های رایج، شامل گونه‌های مختلف باکتری‌های بیفید، باکتریوم، لاکتوباسیلوس و همچنین بعضی گونه‌های مخمر هستند.

عشق پروبیوتیک!

اگر با همه توضیحاتی که داده شد، پروبیوتیک‌ها دل‌تان را برده‌اند و الان حسابی تشنه یک لیوان پروبیوتیک هستید که بزنید توی رگ و حالش را ببرید، این نکات را فراموش نکنید که از یادبردن آن‌ها ممکن است باعث شود گول بعضی‌ها را بخورید:

1 - اثربخشی پروبیوتیک‌ها تا زمانی است که پروبیوتیک مصرف شود. نمی‌شود گفت یک سال پروبیوتیک بخورید و خودتان را بیمه کنید. مصرف این مواد باید مداوم باشد.

2 - مکمل‌های غذایی به صورت قرص که در حال حاضر در بازار ایران، بیشتر وارداتی هستند، باید حتما دارای روکش محافظ باشند تا باکتری‌های مفید، حین عبور از معده، در اسید معده از بین نروند.

3 - فرآورده‌های لبنی، بهترین حامل پروبیوتیک‌ها محسوب می‌شوند. البته هنوز غنی‌سازی لبنیات با پروبیوتیک‌ها خیلی رایج نشده است.

4 - موز، عسل، مارچوبه، کنگر فرنگی، سیر و پیاز حاوی موادی هستند که باعث می‌شود باکتری‌های پروبیوتیک بهتر رشد کنند. البته برای اثر بخشی بایستی مقادیر زیادی از آن‌ها مصرف شود.

5 - افرادی که آنتی بیوتیک مصرف می‌کنند، دچار اسهال، عفونت مخمری مهبل و یا دچار سوءتغذیه هستند، در اولویت مصرف پروبیوتیک‌ها قرار دارند.

6 - ماده موسوم به استارتر ماست که نام علمی آن LACTOBACILLUS BULGARICUS است، پروبیوتیک محسوب نمی‌شود. بنابراین نمی‌شود گفت ماست یک ماده پروبیوتیک طبیعی است. این باور رایج غلطی است که وجود دارد.

پروبیوتیک برای سیستم ایمنی بدن مفید هستند

پروبیوتیک ها میکرو ارگانیسم هایی هستند که در بدن ما (عموماً در روده ها) زندگی می‌کنند. آنها موادی را که ما نیاز داریم، تولید می‌کنند، مانند برخی ویتامین ها. ضمناً بر تقویت سیستم ایمنی بدن نیز اثر گذار هستند، سیستم ایمنی مجموعه ای است که از بدن انسان در مقابل بیماری ها محافظت می‌کند. این خصوصیت بسیاری از افراد را متعجب می‌کند، خیلی ها نمی‌‌دانند که روده ها از ما در برابر بیماری ها محافظت می‌کنند، اما این ویژگی بسیار مهم است

چه طور می‌توان به پروبیوتیک ها دست یافت؟

می‌توانید پروبیوتیک ها را در مکمل های غذایی، یا با مصرف نوشیدنی های سرشار از پروبیوتیک به دست بیاورید. راه ترین روش برای اطمینان حاصل کردن از دریافت کافی پروبیوتیک ها مصرف میزان کافی محصولات لبنی تخمیر شده مانند ماست یا کفیر است. اگر تا به حال کم از این محصولات استفاده می‌کردید، سعی کنید از این به بعد بیشتر مصرف کنید. قطعاً بسیاری از افراد طعم خاص این محصولات را دوست ندارند؛ اگر واقعاً نمی‌توانید این طعم ها را تحمل کنید، به فکر مکمل های غذایی باشید، البته بعد از مشورت با پزشک تان. اگر نمی‌خواهید در زمستان به دفعات بیمار شوید، بهره بردن از پروبیوتیک ها در این فصل اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد.

- نکات مهم در مورد مصرف پروبیوتیک ها چیست ؟

 1 - اثربخشی پروبیوتیک‌ها تا زمانی است که پروبیوتیک مصرف شود. نمی‌شود گفت یک سال پروبیوتیک بخورید و خودتان را بیمه کنید. مصرف این مواد باید مداوم باشد.

2 - مکمل‌های غذایی به صورت قرص که در حال حاضر در بازار ایران، بیشتر وارداتی هستند، باید حتما دارای روکش محافظ باشند تا باکتری‌های مفید، حین عبور از معده، در اسید معده از بین نروند.

3 - فرآورده‌های لبنی، بهترین حامل پروبیوتیک‌ها محسوب می‌شوند. البته هنوز غنی‌سازی لبنیات با پروبیوتیک‌ها خیلی رایج نشده.

4 - موز، عسل، مارچوبه، کنگر فرنگی، سیر و پیاز حاوی موادی هستند که باعث می‌شود باکتری‌های پروبیوتیک بهتر رشد کنند. البته برای اثر بخشی بایستی مقادیر زیادی از آن‌ها مصرف شود.

5 - افرادی که آنتی بیوتیک مصرف می‌کنند، دچار اسهال، عفونت مخمری مهبل و یا دچار سوءتغذیه هستند، در اولویت مصرف پروبیوتیک‌ها قرار دارند.

6 - ماده موسوم به استارتر ماست که اسم علمی‌اش LACTOBACILLUS BULGARICUS است، پروبیوتیک محسوب نمی‌شود. بنابراین نمی‌شود گفت ماست یک ماده پروبیوتیک طبیعی است. این باور رایج غلطی است که وجود دارد.

- پروبیوتیک ها چه هستند ؟

در سیستم گوارش انسان بیلیونها باکتری مفید زندگی می کنند که نقش مهمی را در کارایی سیستم ایمنی و هضم و جذب غذا بر عهده دارند . این باکتری های سودمند پروبیوتیک نامیده می شوند .

3- پروبیوتیکها چه کار می کنند ؟

پروبیوتیکها یک خط دفاعی بر علیه باکتری های بیماری زا بوجود می‌آورند و به ما اجازه می دهند تا از مواد مغذی که از خوراک روزانه مان میگیریم استفاده بیشتری ببریم.